Mới đây Nikkei Asia đã có một bài viết về tiềm năng của Việt Nam trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Chúng ta hãy cùng theo dõi nhé.

——

Khi đến thăm lại trường đại học cũ ở Việt Nam, Tran Thi Ngoc Guong không ngờ rằng tất cả các sinh viên lại quan tâm đến ngành của cô đến vậy: thiết kế chip.

“Người ta có rất nhiều câu hỏi, và chúng chi tiết đến mức tôi rất ngạc nhiên.” cô nói.

Một sinh viên đã tâm sự rằng anh vừa chuyển sang chuyên ngành của cô; một người khác thì hỏi về những vấn đề không rõ ràng như “Clock Tree“, một khái niệm thiết kế mạch phần cứng – một thứ mà cô chưa từng gặp phải khi còn là sinh viên.

Nhiều điều đã thay đổi trong năm năm kể từ khi Guong tốt nghiệp và giữ vị trí kỹ sư cấp cao về thiết kế vật lý tại nhà phát triển chip của Mỹ Marvell. Bây giờ, các sinh viên Việt Nam trẻ tuổi đang đổ xô vào ngành bán dẫn, và chính phủ đã đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư và nhà thiết kế chip vào năm 2030.

“Tôi không nghĩ rằng một ngày nào đó mình sẽ rơi vào một lĩnh vực nóng như vậy,” Guong, 26 tuổi, nói tại bàn làm việc ở TP. Hồ Chí Minh, miền nam Việt Nam, được trang trí bằng những bức ảnh về chú chó của cô, một cuốn sách tiếng Việt về TED Talks và huy chương từ các cuộc chạy đua của công ty.

Sức nóng này đến từ một loạt các yếu tố. Một trong số đó là nhu cầu tăng vọt về kỹ sư chip giữa bối cảnh bùng nổ trí tuệ nhân tạo. Những thay đổi trong chuỗi cung ứng do căng thẳng Mỹ-Trung cũng đang đẩy nhu cầu về nhân tài địa phương lên cao. Trong khi đó, sự thiếu hụt nghiêm trọng về lao động ở các nền kinh tế chip truyền thống như Hàn Quốc và Đài Loan, cũng như Mỹ, có nghĩa là các công ty đang tìm kiếm kỹ sư từ các nơi khác xa hơn.

Alchip Technologies, nhà cung cấp hàng đầu của Đài Loan về dịch vụ thiết kế chip AI, đang mở rộng đội ngũ R&D của mình sang Việt Nam, nơi công ty dự kiến mở văn phòng đầu tiên trong năm nay. Công ty có khả năng tăng số lượng nhân viên lên tới 100 kỹ sư trong hai đến ba năm, Giám đốc tài chính Daniel Wang cho biết.

“Sau khi đánh giá một số điểm đến châu Á để mở rộng đội ngũ R&D, chúng tôi nhận ra rằng việc thu hút nhân tài ở các nền kinh tế công nghệ phát triển như Nhật Bản có thể gặp khó khăn đối với một công ty có quy mô như Alchip, mặc dù chúng tôi cũng đang mở rộng ở đó” Chủ tịch & CEO Johnny Shen nói.

“Nguồn nhân tài kỹ thuật đầy triển vọng của Việt Nam và tinh thần làm việc mạnh mẽ của họ khiến đây là một lựa chọn hấp dẫn đối với chúng tôi. Chúng tôi đã rất ấn tượng với sự tận tâm và cam kết của các kỹ sư Việt Nam, những người sẵn sàng học hỏi và đóng góp.“

GUC và Faraday Technology, các nhà cung cấp dịch vụ thiết kế chip liên kết của TSMC và UMC, cũng đang tìm đến Việt Nam để tìm kiếm các kỹ sư trẻ.

Tương tự, các công ty Hàn Quốc đang chuyển hướng sang Việt Nam, một phần để bù đắp cho sự chảy máu chất xám trong thị trường quê nhà.

“Bây giờ, việc những người thông minh ở nước ta dễ dàng sang Mỹ sau khi học tập chăm chỉ đã trở nên quá dễ dàng. Nhiều người trong số họ gia nhập Nvidia với mức lương sáu con số hoặc thậm chí lên đến hàng triệu đô la.” CEO của MetisX, Jin Kim, nói trong một cuộc họp gần đây giữa các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và Oh Youngju, Bộ trưởng Bộ Doanh nghiệp nhỏ và Vừa (SMEs) và Khởi nghiệp. “Chúng ta cần cung cấp một gói cạnh tranh, nhưng một công ty đơn lẻ không thể đủ khả năng làm điều đó.“

Ngoài việc trợ cấp cho R&D, các giám đốc điều hành trong cuộc họp kêu gọi một hệ thống giáo dục nhắm đến việc đào tạo nhân viên nước ngoài và nới lỏng các quy định về visa để thu hút họ. Quốc gia được nhắc đến nhiều nhất trong cuộc thảo luận: Việt Nam.

Đạt chuẩn

Công ty BOS Semiconductors của Hàn Quốc đã bước vào TP. Hồ Chí Minh vào năm 2022 để thành lập một đội ngũ hỗ trợ. Nhưng khi các giám đốc điều hành bay giữa Việt Nam và Hàn Quốc, so sánh hai nhóm nhân viên, chất lượng kỹ thuật của Việt Nam đã thuyết phục họ nâng cấp đội ngũ.

“Ở Việt Nam, chúng tôi đang ở giai đoạn R&D.” Quan – Design Manager của BOS Semiconductor tại Việt Nam nói. “Sản xuất rất khó và đắt đỏ, nhưng điều này sẽ đặt chúng tôi đi theo hướng đó.“

Đồng nghiệp của BOS là ADTechnology điều hành hai trung tâm nghiên cứu tại TP. Hồ Chí Minh.

Sự sẵn có của lao động kỹ thuật trong thời điểm thiếu hụt có thể giúp Việt Nam đạt được một trong những giấc mơ lâu dài của mình: tiến lên chuỗi giá trị công nghệ.

Marvell, chẳng hạn, mô tả Việt Nam như một “địa điểm chiến lược để phát triển nhân tài kỹ thuật.“

Kỹ sư dày dạn kinh nghiệm trong ngành, Lê Quang Đạm, đã giúp xây dựng văn phòng đầu tiên của công ty Mỹ này tại Việt Nam. Từ chỉ một vài chục kỹ sư trong vài năm đầu tiên, đội ngũ của ông hiện có hơn 400 người, tăng từ 300 người so với năm ngoái.

“Việt Nam sẽ trở thành trung tâm thiết kế chip lớn thứ ba của Marvell, chỉ sau trụ sở chính ở Mỹ và Ấn Độ.” Đạm, Tổng giám đốc của Marvell Việt Nam nói.

Marvell có kế hoạch tăng số lượng nhân viên tại địa phương lên khoảng 500 người vào năm 2026. Kế hoạch tuyển dụng bao gồm không chỉ nhân viên cho các văn phòng ở TP. Hồ Chí Minh mà còn một địa điểm mới ở Đà Nẵng, miền Trung Việt Nam.

“Tôi rất hào hứng khi CEO của Marvell yêu cầu tôi mở văn phòng đầu tiên tại Việt Nam. … Bây giờ, sau 11 năm, tôi cảm thấy rất tự hào về Marvell và đội ngũ cũng như những gì chúng tôi đã đạt được.” Đạm nói, thêm rằng đội ngũ tại Việt Nam “có khả năng thực hiện R&D trên công nghệ chip tiên tiến nhất.“

Không giống như các lĩnh vực công nghệ thấp hoặc lao động chân tay, hoạt động của Marvell tại Việt Nam đòi hỏi khả năng kỹ thuật tiên tiến. Nó chủ yếu tập trung vào kết nối quang học tốc độ cao của trung tâm dữ liệu, lưu trữ và công nghệ bán dẫn tín hiệu hỗn hợp và tín hiệu tương tự — tất cả đều cần thiết để mở rộng cơ sở hạ tầng AI.

Phần lớn thành viên đội ngũ của Đạm đều rất trẻ — ở độ tuổi 20 hoặc 30 — và hơn 20% là nữ, ông nói. “Tôi vẫn đang nỗ lực tăng tỷ lệ đó để tuyển dụng thêm tài năng kỹ thuật nữ.“

Synopsys, một công ty có trụ sở tại Mỹ, là nhà sản xuất công cụ thiết kế chip hàng đầu thế giới, nằm trong số những công ty hoạt động tích cực nhất tại Việt Nam, nơi hiện có hơn 500 nhân viên tại nhiều trung tâm thiết kế ở một số thành phố.

“Mức độ quan tâm cao của sinh viên và lực lượng lao động tại Việt Nam đối với việc đào tạo trong kỹ thuật bán dẫn, kết hợp với tài trợ và các chương trình của chính phủ, đang giúp xác lập quốc gia này là một trung tâm tài năng bán dẫn.” Robert Li, Phó Chủ tịch bán hàng, Đài Loan và Đông Nam Á của Synopsys, nói với Nikkei Asia.

Theo Li, đội ngũ của Synopsys tại Việt Nam đang giải quyết những thách thức quan trọng nhất của khách hàng.

Một ví dụ điển hình là vai trò quan trọng của đội ngũ này trong việc phát triển chip thử nghiệm đầu tiên trong ngành kết nối UCIe, dựa trên chiplet, được ra mắt vào năm 2023 trong hợp tác với Intel. UCIe, một tiêu chuẩn ngành cho các kết nối đóng gói chip tiên tiến được hỗ trợ bởi các nhà sản xuất chip hàng đầu như Intel, TSMC và Samsung, đang định hình lại bối cảnh ngành công nghiệp chip. Trong khi đó, chiplet, hoặc các chip đa die, đang tái định nghĩa thiết kế và sản xuất chip, và đội ngũ của Synopsys tại Việt Nam đang ở tuyến đầu của sự chuyển đổi này.

Brian Chen, đối tác tại KPMG Đài Loan và KPMG Việt Nam, nói rằng nhu cầu về các kỹ năng kỹ thuật cao cấp tại Việt Nam lớn hơn nhiều so với cung cấp, được thúc đẩy bởi cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung đã khiến nhiều công ty chuyển hoạt động sang Đông Nam Á.

“Trong thời kỳ COVID, nhiều kỹ sư địa phương đã quay trở lại Việt Nam từ các quốc gia Đông Nam Á khác như Singapore. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều cơ hội để phát triển nguồn nhân lực, vì nhiều công ty công nghệ đang mở rộng hoạt động tại đây.” Chen, người đã sống ở Việt Nam nhiều năm, cho biết.

Trong ngành thiết kế chip, Chen cho biết, “mỗi công ty đang tuyển ít nhất 300 hoặc 500 người cho văn phòng tại Việt Nam.“

So với Đài Loan hoặc Hàn Quốc, năng suất và mức lương của kỹ sư tại Việt Nam khiến quốc gia này trở thành điểm đến hấp dẫn cho các công ty, Chen nói, đồng thời cho rằng nỗ lực của chính phủ trong việc nâng cao trình độ nền kinh tế công nghệ đã giúp mở rộng và cải thiện nguồn ứng viên.

Theo trang web tài nguyên nghề nghiệp Salary Explorer, kỹ sư tại Việt Nam kiếm được trung bình 665 USD mỗi tháng, thấp hơn so với 5.627 USD ở Singapore, 3.782 USD ở Đài Loan, 2.826 USD ở Hàn Quốc và 1.313 USD ở Malaysia.

Anh Đạm đồng ý rằng một yếu tố quan trọng là xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu do gián đoạn COVID và căng thẳng Mỹ – Trung, điều này đã dẫn đến việc “nhiều khoản đầu tư chuyển từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan sang Việt Nam.” Việt Nam cũng có sự ổn định chính trị và chi phí hợp lý, ông cho biết.

Tuy nhiên, khi đầu tư công nghệ tràn vào, những dấu hiệu căng thẳng bắt đầu xuất hiện.

Giao thông tại TP. Hồ Chí Minh đã trở nên đông đúc hơn, anh Đạm cho biết. Công ty duy trì hai văn phòng tại thành phố để giảm thời gian di chuyển bằng cách cho phép nhân viên chọn làm việc từ địa điểm thuận tiện hơn.

“Việc tìm kiếm không gian phù hợp là một thách thức vì chúng tôi không chỉ cần văn phòng tiêu chuẩn, mà còn cần không gian cho các phòng thí nghiệm [R&D] của chúng tôi, yêu cầu nguồn điện và điều kiện không khí khác nhau cho thiết bị.” Anh Đạm cho biết, đồng thời nói rằng cơ sở hạ tầng cần được cải thiện.

“Đối với thiết kế IC (mạch tích hợp), chúng tôi may mắn vì không cần quá nhiều năng lượng và nước. Nhưng đối với sự phát triển ngành công nghiệp tổng thể, nguồn cung cấp điện, năng lượng và nước là một vấn đề. Đối với đóng gói, lắp ráp và kiểm tra chip, chúng yêu cầu nhiều điện và nước.“

Và những lợi ích hiện tại đang thu hút đầu tư nước ngoài có thể không kéo dài.

Chen, đối tác tại KPMG, ước tính rằng mức lương ở Việt Nam có thể sớm bắt kịp các mức lương ở Đài Loan do nhu cầu lao động mạnh mẽ. “Mức lương đang tăng nhanh chóng. Nhân tài cấp cao sẽ hưởng ít nhất 10% mức tăng lương mỗi năm.“

TP. Hồ Chí Minh là lựa chọn hàng đầu của các công ty nước ngoài để thu hút nhân viên nhờ chất lượng cuộc sống và hoạt động thương mại sôi động của thành phố, Chen nói. “Sự phát triển của nguồn nhân lực cấp cao ở Việt Nam chỉ mới ở giai đoạn khởi đầu. Chúng tôi dự đoán các công ty sẽ chuyển đến Hà Nội ở giai đoạn tiếp theo, khi thị trường nhân tài ở đây trở nên bão hòa.“

Tuy nhiên, hiện tại, nhu cầu về nhân tài vẫn vượt xa cung cấp — và không chỉ ở Việt Nam.

Malaysia, từng là trung tâm ngành chip vào những năm 1970 và 1980, đang nỗ lực tái xây dựng ngành công nghiệp nội địa. Dù đầu tư từ các tên tuổi lớn trong ngành đang đổ vào, nhưng sự thiếu hụt kỹ sư địa phương vẫn là một trong những thách thức lớn cản trở giấc mơ của chính phủ. Thái Lan cũng đang hưởng lợi từ làn sóng đầu tư vào bảng mạch in, máy tính xách tay và máy chủ, nhưng cũng đang đối mặt với nhu cầu ngày càng tăng về nhân tài công nghệ địa phương.

Nhật Bản cũng đang cố gắng lấy lại thời hoàng kim của mình như một cường quốc chip, và sự thiếu hụt kỹ sư dày dạn kinh nghiệm là một vấn đề gần như liên tục đối với các nhà hoạch định chính sách và các nhân vật trong ngành.

Ngay cả Trung Quốc, nơi chính phủ đang đẩy mạnh ngành công nghiệp chip nội địa, cũng gặp khó khăn trong việc tuyển đủ kỹ sư khi ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học hàng đầu chọn những công việc lương cao hơn trong lĩnh vực phần mềm hoặc dịch vụ tài chính.

Phát triển thế hệ tiếp theo

Tại Việt Nam, các nhà điều hành ngành chip như Dam của Marvell và các quan chức nhà nước cho biết học bổng và chương trình thực tập là những công cụ quan trọng để đưa thêm nhiều kỹ sư vào ngành. Trung tâm AI Seoul, một đơn vị nghiên cứu của Chính phủ Thành phố Seoul, dự định cung cấp chương trình thực tập ba tháng cho sinh viên Việt Nam bắt đầu từ tháng 9, kết nối họ với các công ty thiết kế chip Hàn Quốc. Bộ Doanh nghiệp vừa và nhỏ và Startups của Hàn Quốc đang làm việc với Bộ Tư pháp để phát triển các quy định visa linh hoạt hơn cho công dân Việt Nam.

Washington, đồng thời, đang làm việc với bảy quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, để xây dựng chuỗi cung ứng chip không có Trung Quốc. Một quan chức Mỹ cho biết với Nikkei vào đầu năm nay rằng kinh nghiệm lâu dài của Việt Nam trong lĩnh vực lắp ráp sẽ giúp nước này mở rộng sang thiết kế chip.

“Có nhiều quốc gia trên thế giới mong muốn có khả năng lắp ráp, kiểm tra và đóng gói [ATP] như Việt Nam.” ông Jose Fernandez, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ phụ trách tăng trưởng kinh tế, năng lượng và môi trường, cho biết. Ông nói thêm, “Bạn phải bắt đầu với ATP, và từ đó bạn có thể xây dựng tiếp.“

Các nỗ lực khác đến từ khu vực tư nhân.

Pegatron, một nhà cung cấp Đài Loan cho Apple và Microsoft, đang muốn mở rộng nguồn nhân lực kỹ thuật tại Việt Nam, nơi công ty đã xây dựng sự hiện diện trong lĩnh vực sản xuất từ năm 2020.

“Hiệu suất và chất lượng nhân tài đang tăng lên ở Việt Nam, nhưng do động lực của thị trường, nguồn cung không thể theo kịp nhu cầu, vì vậy các công ty phải tham gia nhiều hơn vào đào tạo.” ông Chi-Liang Chen, Giám đốc Pegatron Vietnam nói.

Chen cho biết sự tập trung ngày càng tăng của chính phủ Việt Nam vào ngành bán dẫn cũng ảnh hưởng đến việc tuyển dụng trong các lĩnh vực công nghệ khác, và Pegatron dự đoán tình trạng thiếu hụt sẽ “ngày càng rõ rệt” trong thời gian tới. “Chúng tôi thật sự hy vọng chính phủ và các trường học có thể tích cực hơn trong việc mở thêm các khoa kỹ thuật với các ưu đãi để mở rộng nguồn nhân lực.” Chen nói.

Pegatron đã cấp học bổng cho sinh viên tại Đại học Hàng Hải Việt Nam và Đại học Hải Phòng, đồng thời tài trợ cho các sự kiện trường học, các trò chơi thể thao và các chương trình thực tập. Công ty cũng hợp tác với nhiều trường đại học để cùng thiết kế chương trình học và trang thiết bị nhằm đào tạo chính xác lực lượng lao động mà ngành công nghệ cần, theo thông tin từ công ty.

Từ bàn làm việc của mình ở Thành phố Hồ Chí Minh, con đường sự nghiệp của kỹ sư cấp cao Guong cho thấy những nỗ lực như vậy đang có hiệu quả.

Sau khi cân nhắc ngành tâm lý học, cô chọn học điện tử vì có hỗ trợ tài chính cho chương trình này. Sau đó, bạn bè đã giới thiệu cho cô một cơ hội thực tập tốt trong lĩnh vực bán dẫn. Cô đã nắm bắt cơ hội đó và không lâu sau đã tìm được một vị trí toàn thời gian tại Marvell.

Hiện tại, Guong hy vọng cô có thể giúp đỡ những người trẻ Việt Nam khác đi theo bước chân của mình.

“Nếu tôi có thể giúp đào tạo người khác, phát triển họ, thì tôi sẽ rất hạnh phúc.” cô nói. “Không chỉ là kiếm tiền.“

Bài viết gốc: Vietnam turns chip sector magnet with affordable, quality talent pool – Nikkei Asia