Không phải ai cũng biết rằng, một trong những người đặt nền móng cho kỷ nguyên sản xuất chip hiện đại lại sinh ra tại Chợ Lớn, Sài Gòn, nay là TPHCM. Giáo sư Lâm Bản Kiên (Burn-Jeng Lin) – người tiên phong kỹ thuật quang khắc ngậm nước (immersion lithography), đã góp phần thay đổi cả thế giới công nghệ vi mạch hiện đại, và trở thành biểu tượng thầm lặng trong hành trình vươn mình của TSMC.
Sinh năm 1942 trong một gia đình gốc Hoa tại Sài Gòn, cậu bé Lâm Bản Kiên sớm thể hiện niềm đam mê với khoa học kỹ thuật. Sau khi rời Việt Nam sang Đài Loan để học ngành kỹ thuật điện tại Đại học Quốc gia Đài Loan, ông tiếp tục du học Mỹ và hoàn thành chương trình tiến sĩ tại Đại học Bang Ohio, nơi khởi đầu cho một sự nghiệp rực rỡ trong ngành bán dẫn.
Từ năm 1975, ông làm việc tại trung tâm nghiên cứu danh tiếng IBM Thomas J. Watson Research Center, nơi ông phát triển hàng loạt công nghệ quang khắc, một trong những bước then chốt để chế tạo chip bán dẫn.
“Ngậm nước” – Ý tưởng từng bị xem là bất khả thi
Vào đầu những năm 2000, ngành bán dẫn bước vào giai đoạn khủng hoảng: kích thước bóng bán dẫn ngày càng nhỏ khiến độ phân giải của các máy quang khắc truyền thống không còn đủ để vẽ được những chi tiết siêu nhỏ trên wafer. Nhiều tập đoàn lớn cho rằng họ đã đến giới hạn vật lý.
Chính lúc này, ông Lâm đề xuất một giải pháp táo bạo: bơm một lớp nước siêu tinh khiết giữa thấu kính và tấm wafer trong quá trình quang khắc. Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng về mặt vật lý, nước có chỉ số chiết suất cao hơn không khí, giúp ánh sáng hội tụ tốt hơn và tạo ra hình ảnh sắc nét hơn. Điều này tương đương với việc nâng độ phân giải mà không cần thay đổi bước sóng hay cấu trúc máy.
Thế nhưng, IBM, Intel, AMD đều lắc đầu. Họ nghi ngờ về tính ổn định, độ sạch, và tính thực tế khi đưa nước vào hệ thống siêu sạch của dây chuyền sản xuất chip.
Chỉ TSMC – công ty non trẻ ở thời điểm đó dám tin vào giải pháp này. Họ đầu tư, nghiên cứu và triển khai thực nghiệm, dưới sự hướng dẫn của chính ông Lâm. Kết quả là một cuộc cách mạng: TSMC trở thành nhà sản xuất đầu tiên thành công với công nghệ immersion lithography, mở đường cho thế hệ chip 45nm rồi 28nm, 16nm…
Người truyền lửa cho cả một thế hệ
Sau khi rời IBM, Giáo sư Lâm không chỉ là nhà nghiên cứu. Ông trở lại châu Á, tiếp tục sự nghiệp giảng dạy tại Đại học Thanh Hoa (NTHU, Đài Loan), nơi ông làm Trưởng khoa Nghiên cứu Bán dẫn, góp phần xây dựng trung tâm đào tạo bán dẫn hàng đầu châu Á.
Tại đây, ông không chỉ truyền đạt kiến thức kỹ thuật, mà còn thổi vào sinh viên tinh thần đổi mới, dám nghĩ khác, nghĩ lớn, như cách ông từng kiên định với “ý tưởng ngậm nước” ngày nào.
Những năm gần đây, Giáo sư Lâm Bản Kiên đã có nhiều chuyến trở lại Việt Nam, gặp gỡ các trường đại học và doanh nghiệp công nghệ cao để chia sẻ kinh nghiệm xây dựng hệ sinh thái bán dẫn. Hình ảnh ông cùng các doanh nhân Việt Nam tại các sự kiện chiến lược cho thấy tâm huyết và mong muốn đóng góp một chút gì đó cho nơi mình đã sinh ra.
Từ một cậu bé Chợ Lớn năm nào đến người góp phần đưa TSMC lên đỉnh cao ngành chip thế giới, hành trình của ông là minh chứng rằng: nguồn gốc không quyết định giới hạn, mà là tầm nhìn, sự kiên trì và khát vọng tạo khác biệt.
Hình ảnh: ông Lâm Bản Kiên (phải) và chủ tịch CT group (trái). Ông Lâm đã đóng vai trò cố vấn và hỗ trợ cho CT group trong việc xây dựng nhà máy ATP tại Bình Dương.
