Trong hành trình học và làm việc với thiết kế số, đặc biệt là khi viết mô tả phần cứng bằng ngôn ngữ Verilog, một trong những điểm cơ bản nhưng gây nhiều nhầm lẫn nhất chính là sự khác biệt giữa hai kiểu gán: blocking và non-blocking. Đây không chỉ là chuyện cú pháp đơn thuần, mà là sự lựa chọn ảnh hưởng trực tiếp đến logic hoạt động và tính đúng đắn của thiết kế phần cứng.
Gán blocking là kiểu gán theo thứ tự – dòng trước thực hiện xong thì dòng sau mới bắt đầu. Nó mô phỏng hành vi như các ngôn ngữ lập trình truyền thống, nơi một phép gán hoàn tất thì chương trình mới tiếp tục. Do đó, kiểu gán này rất phù hợp để mô tả logic tổ hợp – tức những mạch không có xung nhịp, nơi đầu ra thay đổi tức thời theo đầu vào. Trong logic tổ hợp, việc tính toán theo thứ tự rõ ràng giúp tránh sai lệch kết quả và tạo nên một sơ đồ tín hiệu dễ dự đoán.
Ngược lại, gán non-blocking hoạt động theo cơ chế song song – tất cả các phép gán trong cùng một khối được “lên lịch” và cập nhật đồng thời sau khi toàn bộ quá trình đánh giá kết thúc. Điều này giúp mô phỏng chính xác hành vi của các phần tử tuần tự như flip-flop – nơi dữ liệu không thay đổi ngay lập tức mà được lưu lại sau một cạnh xung đồng hồ. Việc sử dụng non-blocking là cách duy nhất để mô tả đúng các khối mạch tuần tự có trạng thái, chẳng hạn như bộ đếm, thanh ghi, hoặc các FSM (Finite State Machine). Nếu dùng sai kiểu gán trong những tình huống này, kết quả mô phỏng có thể vẫn đúng… nhưng mạch thật thì không hề vận hành như mong đợi – đây chính là cái bẫy nguy hiểm nhất của việc lập trình RTL.
Một trong những lý do quan trọng khiến non-blocking được ưu tiên trong mạch tuần tự là để tránh hiện tượng race condition – khi hai hoặc nhiều tín hiệu phụ thuộc nhau được cập nhật trong cùng một chu kỳ nhưng không rõ cái nào chạy trước. Đây là nguyên nhân dẫn đến các lỗi khó truy vết, làm cho mô phỏng và phần cứng không “giống nhau”, khiến kỹ sư rất khó khăn khi debug.
Tóm lại, hiểu và phân biệt đúng giữa gán blocking và non-blocking không chỉ là kỹ năng lập trình, mà là kiến thức nền tảng của kỹ sư thiết kế phần cứng. Blocking nên dùng cho logic tổ hợp, nơi thứ tự đánh giá quan trọng và không có xung clock can thiệp. Non-blocking nên dùng cho logic tuần tự, nơi các phép gán cần xảy ra đồng thời để phản ánh đúng hành vi phần cứng. Nắm vững nguyên tắc này là bước đầu tiên để bạn có thể viết ra các mô tả phần cứng chính xác, tối ưu và đáng tin cậy.
